اوضاع و احوال دنیا راه را برای دورنمای روشن هنر معاصر خاورمیانه، هموار کرده است. زیباییشناسی جهان نیز در سطح گستردهای تغییر یافته است.
بیش از هر زمان دیگری، فیلمهای کوتاه و ویدئوهای خاورمیانه که کاملاً واقعگرایانه هستند در مسائل سیاسی و اخلاقی تأمل برانگیزند، به ویژه آنکه جسارت پرسش درباره حدود متنوع آزادی را دربردارند.امروز مجموعهای از فیلمهای کوتاه و آثار ویدئویی هنرمندانی است که کار آنها براساس زمینه فرهنگی، اجتماعی و تاریخیشان، به خاورمیانه مربوط میشود. این آثار در تالار استار گالری تیت مدرن لندن از 14 تا 24 اردیبهشت (4 تا 13 می) به نمایش در میآیند.
در این مجموعه بیش از 40هنرمند از مصر، ایران، عراق، کویت، لبنان، فلسطین و سوریه و نیز هنرمندانی از اروپا و آمریکا- که موضوع کارشان مربوط به خاورمیانه است- در اجرای هشت برنامه شرکت دارند. «امروز» مستقیماً به رویه و طرز کار هنر معاصر خاورمیانه میپردازد. البته آنچه اهمیت دارد، لزوما قلمرو جغرافیایی موضوع نیست، بلکه مقصود، بررسی بافت و زمینه فرهنگی، اجتماعی و سیاسی این منطقه است.
تصویر رسانهای فعلی از وقایع مداوم در خاورمیانه، مجموعه تصاویر و پندارهایی را برای بیشتر مردم جهان ایجاد میکند که غالباً درباره جنگ و ویرانی است. این تصاویر در ناخودآگاه انسان غربی میماند و هر بار اشارهای به عبارت «خاورمیانه» میشود، به ذهن او خطور میکند. اما امروز سعی میکند با به مبارزه طلبیدن کلیشهها و نمایش آثار ویدئویی مربوط به این منطقه، این پندارها را به چالش بکشاند.
«وادارم کن سیگار نکشم» اولین اثری است که در این مجموعه به نمایش درمیآید. خالق این کار «ربی موری»، کارگردان و نمایشنامهنویس معروف بیروتی است که در اثر چند رسانهای خود اسلوبهای سنتی تئاتر را، به ارتباطات نوینی بین ایفاکننده نقش و مخاطب تبدیل کرده است.
او با عرضه نگاه منتقدانه به جریانات جنگ لبنان، مفاهیم و تصورات موجود از «حقیقت» را بررسی میکند و البته برای این کار روشهای منحصربهفردی دارد: «تقریباً 10سال است که اشیای به درد نخور را برای خودم جمع، دستهبندی و ثبت میکنم، برایشان فهرست مینویسم و از آنها نگهداری میکنم: بریده جراید، عکس، مصاحبه، داستان جدید، قطعه منتخب از یک برنامه تلویزیونی و وسایل بیاستفاده دیگر... حالا من چیزی شبیه یک آرشیو واقعی دارم که مختص من است: نوعی حافظه اضافی که علیرغم عدم نیاز من، گوشههای مختلفی از فضای شخصی مرا پر میکند.
نمیتوانم خودم را از چنین حافظهای آزاد کنم، بنابراین خستهام میکند. به این امید که از سنگینیاش خلاص شوم، تصمیم دارم قسمتی از این آرشیو را به نمایش بگذارم.»
برنامه روز دوم این مجموعه، با نام «نمایش (Play)»، به معرفی آثار ویدئویی تجربی میپردازد که ویژگی منحصربهفردشان «تمرکز» بسیار دقیق بر ارکان و عناصر مفرد و واحد است. این قطعات که ظاهراً به یکدیگر مربوط نیستند، روشی را تشریح میکنند که خطمشی کلی مجموعه بر آن تکیه دارد.
زمانی که اصول و عقاید به کار نمیآیند، نکته مهم، ابزار هنرمندان معاصر است: شاید همه آنچه لازم داریم «تمرکز» باشد. آثاری از سوریه، لبنان، مصر و کویت، هر یک به مدت 4 تا 8 دقیقه، در کنار اثری 6 دقیقهای از ایران به نام «خویشتن»، ساخته «مانیا اکبری» به نمایش درمیآیند.
در کارنامه «اکبری» که با نقاشی وارد عرصه هنر شده و در چندین نمایشگاه گروهی شرکت کرده است، تجارب سینمایی و ویدئویی متعددی به چشم میخورد. در اثر «خویشتن»، با استفاده از ابزارهایی چون حرکت، ریتم، رنگ، موزیک، صدا و کلمات، هنرمند تلاش میکند رویاها، کابوسها و نگرانیهایش را به عنوان راهی برای دستیابی به ضمیر ناخودآگاه و فضای بکر ذهن خود، ابراز کند.
هدف برنامه پنجم این مجموعه کنکاش در بعضی عوامل، تأثیرات و کنشها و واکنشها نسبت به تعارض، نظامیگرایی و محرومیت است. «اخبار فوری» نیز سری آثاری از لبنان، آمریکا و فلسطین است که برای تاب آوردن در برابر تبلیغات، اخبار نیمه خودآگاه، محرکههای غریزی و زخمهای روانی، نیروی لازم را معرفی میکند.
برنامه ششم با عنوان «بررسی واقعیت»، گلچینی از آثار ویدئویی را ارائه میکند که به نگرانیهای روزمره ما- وقتی فکر میکنیم اتفاق فاجعهآمیزی در حال رخ دادن است- اشاره دارند: تمایل و اشتیاق، عشق و گمراهی، رفتارهای اجتماعی و حتی شایعاتی که همه مردم با آنها در ارتباطند.
هنرمندانی از فلسطین، بریتانیا، مصر، صربستان، لبنان و سنگال، این تماس و ارتباط اجتنابناپذیر و ذاتی انسان، در حیطه تساهل و تسامح، تبعیض، ناامیدی، تابوها، رنج و ترسها را نمایش دادهاند.بازبینی فیلمهای کوتاه و آثار ویدئویی «اکرم ظاتری»، هنرمند و موزهدار لبنانی، نیز در دو بخش انجام میشود. آثار این هنرمند تعارضها، پندارها و مدارکی را بررسی میکند که شرایط لبنان را شکل دادهاند. این هنرمند یکی از مؤسسان «بنیاد تصویر عرب» در بیروت است که تحقیقاتش را در زمینه تاریخ تصویری خاورمیانه توسعه داده است.
«خسرو خسروی» از ایران، در برنامه بازنمایش (Replay)»، اثری 5 دقیقهای با عنوان «The Fifth Grade» را نمایش میدهد. بخش پایانی «امروز» امکان تماشای آثار هنرمندان مصری، لبنانی، عراقی، ایتالیایی و سوری را نیز فراهم کرده است.
«خسرو خسروی» فارغالتحصیل دانشگاه هنر و استاد دانشگاه سوره است و در نمایشگاههای انفرادی و گروهی و فستیوالهای مختلفی مانند سه سالانه بینالمللی هنر معاصر در پاریس شرکت کرده است.